Bé gái bước vào tuổi dậy thì sẽ xuất hiện kinh nguyệt. Nhưng giai đoạn này nhiều cô gái thấy hiện tượng kinh của mình đến sớm và muộn. Mỗi khi đến ngày ấy thường đau bụng dữ dội. Nhiều bạn thậm chí 2-3 tháng mới có kinh một lần. Đây là biểu hiện kinh nguyệt không đều. Vậy nguyên nhân nào dẫn tới tuổi dậy thì kinh nguyệt lại không đều? 

1. Hiện tượng kinh nguyệt là gì?

Kinh nguyệt là gì? Đó là lớp niêm mạc bong ra khỏi thành tử cung do trứng không gặp được tinh trùng. Quá trình loại bỏ nội mạc này được gọi là hành kinh và biểu hiện ra bên ngoài là kinh và đào thải ra ngoài cơ thể bằng đường âm đạo tại cửa mình.

Hành kinh hay kinh nguyệt chỉ hình thành và xuất hiện khi trứng – tinh trùng không gặp được nhau. Cũng có trường hợp trứng không rungjneen không thể hình thành được chu kì kinh. Tuy cùng là máu, nhưng máu hành kinh khác hoàn toàn với máu tĩnh mạch (do đứt chân tay) gây ra nhé.

Phía trên là video mô tả quá trình trứng và tinh trùng gặp nhau để tạo nên bào thai. Trường hợp tinh trùng không xuất hiện thì trứng vẫn đi vào và làm tổ trong tử cung nhưng khi không gặp được tinh trùng thì đến thời điểm nó sẽ hình thành hành kinh và bị đưa ra ngoài cơ thể.

Chu kì kinh nguyệt là gì?

Đây là một tập hợp những sự thay đổi định kỳ tự nhiên xảy ra tại buồng trứng và tử cung. Sự thay đổi này cần thiết cho quá trình mang thai và sinh sản ở tuổi trưởng thành. Chu kỳ kinh nguyệt này hỗ trợ cho việc sản sinh trứng và chuẩn bị môi trường trong tử cung để đón trứng đã thụ tinh và mang thai.

Để hình thành chu kì kinh cần bao nhiêu ngày? Bình thường để hoàn thành được một chu kì kinh nguyệt dao động từ 28 – 32 ngày. Trong một chu kỳ sẽ bao gồm các hoạt động chính đó là: hành kinh, phát triển nang trứng, làm dày nội mạc tử cung, rụng trứng và thoái hóa nội mạc trứng.

Chu kỳ kinh nguyệt là đặc trưng sinh lý của chị em phụ nữ. Mặc dù kinh nguyệt luôn song hành cùng nữ giới từ tuổi dậy thì cho đến giai đoạn trước mãn kinh.

Kinh nguyệt tuổi dậy thì

Nữ giới dậy thì và bắt đầu có kinh nguyệt trong khoảng từ 9 đến 15 tuổi và được gọi là tuổi dậy thì. Cũng có nhiều bé gái sẽ bắt đầu sớm hoặc muộn hơn độ tuổi này. Trường hợp các bé gái có kinh nguyệt quá sớm từ 3 – 8 tuổi hoặc muộn hơn 16 tuổi thì các bậc phụ huynh nên đưa con em mình đi thăm khám. Kinh nguyệt là mốc đánh dấu cho khả năng sinh sản ở nữ giới, từ đây người phụ nữ đã có khả năng mang thai và làm mẹ. Vì vậy cần trang bị kiến thức sinh sản cho trẻ em trước trong độ tuổi dậy thì.

[el5a1f68da269de]

Rối loạn kinh nguyệt tuổi dậy thì

 Trong thực tế, dựa vào những dấu hiệu dưới đây, bạn gái tuổi dậy thì có thể xác định được hiện tượng rối loạn kinh nguyệt của bản thân.

• Chu kỳ kinh có thể ít hơn 21 ngày hoặc dài hơn 35 ngày.
• Thời gian hành kinh chỉ xảy ra dưới 2 ngày, lượng máu được đào thải thường dưới 30ml.
• Tình trạng nữ giới 9-15 tuổi chưa xuất hiện kinh nguyệt. Thậm chí từ 16-20 tuổi mà vẫn chưa có kinh. Hoặc đã xuất hiện kinh nguyệt nhưng sau đó không có kinh trong vòng hơn 90 ngày.  Hoặc trong một năm chỉ khoảng 2 – 4 lần có kinh.
• Máu kinh chảy ra quá nhiều hơn so với kỳ hành kinh trước.
• Hành kinh mỗi tháng kéo dài trên 7 ngày.
• Trước và trong hành kinh có triệu chứng đau bụng dữ dội, toát mồ hôi, tụt huyết áp, da mặt xanh xao,… 
• Máu ngày hành kinh có màu hồng nhạt, đen, nâu đậm bị vón cục.
• Ngoài ra cơ thể trước và trong ngày kinh có biểu hiện như khó ngủ, thay đổi tâm trạng, khó chịu, xuất hiện mụn trứng cá…

2. Tại sao tuổi dậy thì kinh nguyệt lại không đều?

Kinh nguyệt không đều khiến cho các bạn nữ và đôi khi là cả người thân băn khoăn, lo lắng. Thông thường, trong khoảng 1 – 2 năm đầu tiên bị hành kinh thì nữ giới sẽ gặp phải tình trạng kinh nguyệt thất thường. Theo các bác sĩ chuyên khoa, hiện tượng xảy ra do những nguyên nhân phổ biến sau đây:

• Rối loạn nội tiết tố

Estrogen và Progesterone là 2 hormone quan trọng. Nó có tác dụng kiểm soát và điều tiết nhiều chức năng. Đặc biệt là chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản ở nữ giới. Sự gia tăng mạnh mẽ của nội tiết tố này trong giai đoạn dậy thì chính là nguyên nhân phổ biến khiến kinh nguyệt không đều. Những tác động của rối lạo nội tiết ảnh hưởng tới thời gian và lượng máu kinh ít hay nhiều, vòng kinh ngắn hay dài của nữ. 

• Chế độ ăn uống không phù hợp

Chế độ ăn uống không phù hợp là một trong những nguyên nhân gây ra hiện tượng kinh nguyệt không đều ở tuổi dậy thì. Tuổi dậy thì là thời điểm cơ thể cần nhiều dinh dưỡng và năng lượng để phát triển. Nếu không cung cấp đủ lượng dinh dưỡng cần thiết sẽ ảnh hưởng đến nội tiết tố. Khi bị mất cân bằng nội tiết tố sẽ khiến kinh nguyệt bị rối loạn.

• Yếu tố tâm lý

Giai đoạn dậy thì, nữ giới có thể bị căng thẳng do áp lực từ việc học. Những áp lực về học tập, thi cử rất dễ khiến bạn gái bị bị stress. Trường hợp nặng hơn như rối loạn cảm xúc, rối loạn tâm lý, hành vi,…

Nghiên cứu cho thấy, các vấn đề tâm lý có thể ảnh hưởng đến vùng dưới đồi và tuyến yên (các cơ quan chi phối hoạt động sản sinh nội tiết của cơ thể). Một khi hệ thần kinh bị căng thẳng hoạt động của các cơ quan này bị rối loạn. Từ đó dẫn đến hiện tượng vòng kinh không đều, thống kinh, thiểu kinh,…

• Do mang thai tuổi vị thành niên

Thực tế cho thấy rất nhiều bạn nữ tuổi dậy thì tò mò về vấn đề tình dục. Nếu các bé không được giáo dục giới tính sớm, trong trường hợp xấu sẽ dẫn đến tình trạng mang thai ngoài ý muốn. Khi mang thai sẽ không xảy ra hiện tượng kinh nguyệt như bình thường. Do đó ở một số trường hợp, vòng kinh dài bất thường có thể là dấu hiệu mang thai. 

>> XEM THÊM: Hậu quả do mangthai tuổi vị thành niên

• Sử dụng thuốc tránh thai

Ngoài ra, hiện tượng kinh nguyệt không đều tuổi dậy thì còn có thể là tác dụng phụ do sử dụng thuốc tránh thai. Nữ giới lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp hoặc dùng thuốc tránh thai hằng ngày trong thời gian dài sẽ là nguyên nhân gây nên tình trạng kinh nguyệt rối loạn. Bởi trong thuốc tránh thai sẽ có các thành phần làm ức chế và tiết ra chất ovestin tuyến yên. Đó cũng là nguyên nhân gây tắc kinh, bế kinh kéo dài.

• Phá thai

Trường hợp nữ tuổi dậy thì mang thai ngoài ý muốn, không muốn sinh con sẽ dẫn đến phá thai. Mà phá thai ở độ tuổi này vô cùng nguy hiểm. Hậu quả sẽ dẫn đến tình trạng dính buồng tử cung. Điều này cũng sẽ khiến cho số ngày hành kinh thay đổi. Kỳ kinh có thể đến sớm hoặc muộn. 

• Mắc bệnh phụ khoa

Mặc dù đây là một nguyên nhân có tỉ lệ thấp, nhưng không có nghĩa là không thể xảy ra. Khi bạn gái bị viêm nhiễm phụ khoa, các bệnh về tử cung, buồng trứng, bệnh xã hội… sẽ gặp phải tình trạng kinh nguyệt không đều kéo dài.

• Một số nguyên nhân khác : 

Ngoài ra kinh không đều ở tuổi dậy thì còn có thể do các nguyên nhân sau:

Sụt cân đột ngột: Việc ép cân dẫ đến sự sụt cân đột ngột sẽ ảnh hưởng đến nồng độ hormone estrogen và progesterone trong cơ thể. Cơ thể thiếu hụt chất dinh dưỡng làm mất cân bằng sự chuyển hóa đột ngột. Nguy hại hơn sẽ gây rối loạn hoạt động của tuyến yên, vùng dưới đồi. Biểu hiện chu kì kinh nguyệt rối loạn.

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): PCOS là hội chứng thường gặp ở nữ giới. Ở nữ giới mắc hội chứng này, hormone androgen tăng cao quá mức. Sự gia tăng đột ngột của hormone này khiến buồng trứng xuất hiện nhiều nang noãn. Nhưng noãn không phát triển và hầu như không xảy ra hiện tượng phóng noãn vào mỗi tháng. PCOS là một trong những nguyên nhân phổ biến gây rối loạn kinh nguyệt và vô sinh ở nữ giới.

Rối loạn tuyến giáp: Hormone tuyến giáp là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt của nữ giới. Hormone tuyến giáp suy giảm dẫn đến hiện tượng đa kinh, rong kinh. Ngược lại, hormone này gia tăng đột ngột có thể gây ra tình trạng vô kinh hoặc thiểu kinh.

3. Kinh nguyệt không đều tuổi dậy thì có nguy hiểm không?

Trong thực tế, những đợt chu kỳ đầu tiên của đời con gái đa phần chưa đều đặn. Vòng kinh có thể rất ngắn chỉ vài 3 ngày hoặc 2 đến 3 tuần nhưng cũng có khi kéo dài tận 2 đến 3 tháng. Những cô gái đều có thể gặp cả 2 rối loạn này. Ngoài ra, có thể có những trường hợp rối loạn khác là vô kinh thứ phát tức kinh nguyệt mất đi đột ngột 6 tháng trở lên. 

Rối loạn kinh nguyệt tuổi dậy thì

Ở độ tuổi dậy thì, nữ giới dễ bị rối loạn kinh nguyệt là bởi vì:

Cơ thể đang ở giai đoạn phát triển mạnh mẽ, nhưng sự phát triển và điều hòa thần kinh cũng như thể dịch không theo kịp.

Buồng trứng hoạt động chưa ổn định. Xuất hiện tình trạng có những vòng kinh có trứng nhưng cũng có vòng kinh không có trứng và không thể hình thành được chu kì kinh. Trường hợp trứng rụng ít nên 2 – 3 tháng mới có kinh 1 lần.

Bất thường tại tuyến yên trên vỏ não và vùng dưới đồi. Đây là nơi chi phối sự bài tiết 2 hormon estrogen và progesterone ( hormon khiến niêm mạc tử cung dày lên và bong tróc tạo thành máu kinh). Do đó chu kì kinh có thể dày hoặc thưa.

Hiện tượng đa nang buồng trứng: có nhiều nang phát triển nhưng không chín và không phóng noãn nên trứng không thể rụng được và dẫn đến vô kinh.

Một số tác nhân khác: chế độ ăn uống và sinh hoạt; tâm lý căng thẳng hoặc stress; cơ quan sinh dục phụ không phát triển như: âm hộ bé, ngực nhỏ, không có lông mu hoặc lông nách,….

Những bất thường kinh nguyệt tuổi dậy thì gây nguy hiểm?

Tuy nhiên, kinh nguyệt thất thường kéo dài ở tuổi dậy thì sẽ có ít nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe của các bạn nữ. Các trường hợp kinh nguyệt bất thường là:

• Vô kinh nguyên phát: Đây là tình trạng xảy ra khi bạn nữ đã quá 18 tuổi mà vẫn chưa hành kinh.
• Vô kinh thứ phát: Quá 3 tháng chưa hành kinh nếu trước đó kinh rất đều. Và quá 6 tháng chưa hành kinh nếu trước đó kinh không đều.
• Vô kinh giả: Là tình trạng máu kinh vẫn có nhưng màng trinh kín hoặc cổ tử cung bị dính nên máu kinh không chảy ra ngoài, còn gọi là bế kinh.
• Rong kinh: Nếu quá trình hành kinh kéo dài trên 7 ngày.
• Kinh ít: Lượng máu kinh ra rất ít.
• Kinh nhiều: Lượng máu kinh nhiều hơn bình thường, trên 150ml trong cả kỳ kinh.
• Kinh thưa: Vòng kinh dài trên 35 ngày.
• Kinh mau: Vòng kinh ngắn dưới 21 ngày.
• Băng kinh: Máu kinh ra rất nhiều, trên 150ml trong thời gian một vài ngày gây choáng váng, mệt mỏi đôi khi bị ngất xỉu.
• Rong huyết: Ra máu không liên quan đến kỳ kinh.
• Rong kinh: Ra máu kinh kéo dài trên 7 ngày.
• Thống kinh: Đau bụng nhiều khi hành kinh, có thể bị mệt mỏi và ảnh hưởng sinh hoạt.
• Kinh sớm: Xảy ra ở những bé gái có kinh trước 10 tuổi.

Kỳ kinh nguyệt có thể bất thường trong giai đoạn đầu dậy thì. Nhưng nếu tình trạng này kéo dài hơn 1 năm được xem là triệu chứng bất thường. Đó là biểu hiện cho thấy sức khỏe sinh sản của các bé đang gặp vấn đề. Vì thế, để đảm bảo an toàn, các bé nên báo cha mẹ biết sớm. Để cha mẹ kịp thời đưa bé đi khám. Điều này có thể tránh nguy cơ dẫn đến những bệnh lý phụ khoa nguy hiểm.

Dậy thì kinh nguyệt không đều gây ra những tác hại gì?

• Cơ thể luôn mệt mỏi, dễ nổi nóng, suy giảm trí nhớ.
• Da xanh xao, lỗ chân lông to, nổi mụn, dễ bị nám, tàn nhang.
• Nếu kỳ kinh kéo dài, lượng máu mất đi nhiều khiến da niêm mạc nhợt, nhịp tim nhanh, chóng mặt, thở gấp.
• Nguy cơ mắc các bệnh phụ khoa như u xơ tử cung, ung thư buồng trứng, đa nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung. 
• Giảm khả năng mang thai.           

4. Xử trí kinh nguyệt không đều ở tuổi dậy thì

Kinh nguyệt không đều xuất hiện những năm đầu giai đoạn tuổi dậy thì. Tình trạng này có thể sẽ gây ra nhiều bất tiện đến cuộc sống. Các bé có thể hạn chế lại bớt những biểu hiện của rối loạn kinh ngay từ các thói quen trong lối sống sinh hoạt của mình.

Nên làm gì khi bắt đầu có kinh nguyệt ở tuổi dậy thì?

Nhiều bé gái cảm thấy hoang mang khi bắt đầu có kinh nguyệt ở tuổi dậy thì. Lúc này, phụ huynh cần hướng dẫn cho con những vấn đề cơ bản để giúp con vượt qua giai đoạn nhạy cảm. Đặc biệt, khi có những chuyển biến về thể chất và tinh thần, bé gái sẽ có những tò mò và nhu cầu về giới tính nhiều hơn. Bố mẹ không nên chủ quan, bỏ mặc con trẻ tự vượt qua tuổi dậy thì, điều này rất dễ khiến trẻ rơi vào trầm cảm. 

Bé gái cần được giáo dục giới tính sớm từ cha mẹ trong độ tuổi dậy thì

Bé gái bắt đầu có kinh nguyệt ở tuổi dậy thì nên:

• Lưu ý vệ sinh vùng kín.
• Đọc sách và tìm hiểu giáo dục giới tính.

Kinh nguyệt không đều tuổi dậy thì phải làm sao? 

Kinh nguyệt không đều trong độ tuổi dậy thì nhìn chung không phải là tình trạng bất thường. Nhưng sẽ ít nhiều gây ra sự bất tiện đến cuộc sống thường nhật của các bạn gái. Để có thể hạn chế được những biểu hiện của kinh nguyệt không đều bạn gái cần chú ý đến các vấn đề sau: 

• Chăm sóc vùng kín đúng cách

Các bé nên vệ sinh “cô bé” hàng ngày bằng nước sạch, nước muối loãng hoặc dung dịch vệ sinh không chứa chất tẩy mạnh. Đặc biệt vào những ngày hành kinh. Không nên thụt rửa sâu vào trong âm đạo. Mọi chuyển động chỉ nên nhẹ nhàng, tránh là vùng kín bị tổn thương. Ngày kinh nên  4 – 5 tiếng một lần để đảm bảo vi khuẩn không tích tụ gây viêm nhiễm phụ khoa. Đồng thời quần lót phải giặt sạch, phơi dưới nắng để diệt vi trùng. 

• Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng

Lưu ý chế độ ăn uống khoa học giúp cải thiện kinh nguyệt không đều

Chế độ ăn đúng giờ, đủ chất, khi ăn nên ăn chậm, nhai kỹ. Không được nhịn ăn để giảm cân… đều là những thói quen tốt cần duy trì. Hơn thế trong các bữa ăn hàng ngày cần bổ sung các thực phẩm: Rau củ, hoa quả tươi, các loại đậu, các loại hạt, thịt bò, thịt gà, thịt cá chứa omega 3, gan, uống nhiều nước…Bên cạnh đó cần tránh ăn: Đồ ăn nhanh, đồ ăn chế biến sẵn, các món ăn quá nhiều dầu mỡ, món cay, bia rượu, nước ngọt, cà phê…

• Cân bằng thời gian học tập, hoạt động và nghỉ ngơi

Bạn nữ cần xây dựng thời gian dành cho việc thư giãn, nghỉ ngơi hợp lý. Tránh học tập quá sức, suy nghĩ quá nhiều, thức khuya… Nên ngủ đủ giấc 7-8h/ ngày. Cần giữ cho tâm trạng vui vẻ, thoải mái.

Cách khắc phục kinh nguyệt không đều ở tuổi dậy thì

Kinh nguyệt ở tuổi dậy thì có thể tự thuyên giảm sau 2 – 3 năm mà không cần can thiệp. Tuy nhiên các triệu chứng này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của nữ giới. Vì vậy trong trường hợp cần thiết, nữ giới có thể áp dụng một số biện pháp khắc phục sau đây:

• Tránh sử dụng các chất kích thích

Bên cạnh việc điều chỉnh chế độ dinh dưỡng. Bạn gái cần tránh sử dụng rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas. Hạn chế thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, món ăn chứa nhiều gia vị cay nóng, muối đường,…

• Thường xuyên tập thể dục

Lợi ích của thể dục giúp tăng cường sức khỏe. Hơn thế còn giảm căng thẳng và phòng ngừa các vấn đề tâm lý bất thường. Vì thế mà việc tập thể dục đều mỗi ngày sẽ giúp bé gái có được sức khỏe tốt, tinh thần sảng khoái. Bé nên tập luyện thể dục 20 – 30 phút mỗi ngày. Các môn nên tập như bóng rổ, bơi lội, đi bộ, chạy bộ, đạp xe và yoga. Chú ý tránh tập luyện, vận động mạnh, làm việc quá sức trong những ngày hành kinh.

• Sử dụng viên uống bổ sung, thuốc giảm đau

Khi bị thiếu máu hoặc thống kinh, có thể sử dụng một số loại thuốc bổ sung để cải thiện: Viên uống chứa sắt, thuốc chống viêm, giảm đau. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn, nên trao đổi kỹ lưỡng với dược sĩ trước khi sử dụng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

• Không có kinh nguyệt trong vòng 90 ngày.
• Vùng kín ngứa ngáy, sưng đỏ và huyết trắng có màu sắc, mùi bất thường.
• Máu kinh có màu đen kèm theo mủ và có mùi hôi.
• Kỳ kinh kéo dài hơn 7 ngày, máu kinh ra nhiều, bụng đau dữ dội, thể trạng suy nhược,…
• Sụt cân đột ngột, rậm lông, nổi nhiều mụn trứng cá,…

Tóm lại hiện tượng kinh nguyệt không đều ở tuổi dậy thì có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong trường hợp tình trạng không thuyên giảm khi cải thiện tại nhà. Xuất hiện dấu hiệu bất thường, phụ huynh cần đưa con đến gặp bác sĩ để khám. Đồng thời nên theo sát con cái, thấu hiểu và đồng cảm với trẻ. Điều này sẽ hạn chế các rủi ro không đáng có trong giai đoạn dậy thì.